10 października odbył się Konwent w ramach Programu Dom Kultury + Edycja 2024, Zadanie I- Inicjatywy Lokalne dedykowany instytucjom kultury. Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli domów kultury oraz ekspertów z zakresu zarządzania kulturą i animacji społecznej, którzy wspólnie analizowali aktualne wyzwania w sektorze kultury oraz poszukiwali nowych rozwiązań na rzecz integracji i rozwoju społeczności lokalnych.

Konwent otworzyli przedstawiciele organizatorów:  Paweł Kamiński, Dyrektor Ośrodka Postaw Twórczych Zamek oraz Bohdan Skrzypczak, Prezes Stowarzyszenia Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL. Michał Rydzewski, Zastępca Dyrektora ds. Profesjonalizacji i Wsparcia Sektora Kultury oraz Stypendiów wraz z Anną Pasznik, Zastępcą Kierownika Działu Programów Dotacyjnych Narodowego Centrum Kultury (NCK), przywitali uczestników i przedstawili główne założenia programu i działalność NCK-u. Paweł Kamiński i Bohdan Skrzypczak w swoich wystąpieniach zwrócili uwagę na kluczowe znaczenie współpracy między różnymi ośrodkami kultury w kontekście wzmacniania więzi społecznych i wzmacniania systemowego branży kulturalnej.

Prezentacje Ośrodków Kultury

Centralnym punktem konwentu były prezentacje przedstawicieli wybranych domów kultury, które stanowiły doskonałą inspirację do wymiany doświadczeń na temat różnych modeli pracy z lokalnymi społecznościami. Dom Kultury Białogon zaprezentował projekt „Wspólnota historii – działajmy razem”. Prelegenci podkreślali rolę historii lokalnej jako czynnika integrującego mieszkańców. Projekt obejmował profesjonalną diagnozę. Zdaniem badaczki zaangażowanej w projekt barierą były obawy mieszkańców o otwieranie się i pytania, co z ich głosami dalej będzie, jak te pomysły zostaną wykorzystane. Wzajemne zaufanie i współpraca badaczki z zespołem domu kultury odegrały bardzo dużą rolę w całym procesie. Finalnie, mieszkańcy dostarczyli wielu pomysłów, które zaowocowały jedenastoma zgłoszonymi inicjatywami. Wybrano spośród nich sześć do realizacji. Wypracowane w ramach DK + wnioski stały się dla domu kultury w Białogonie podstawą do dialogu z samorządem.

Z kolei Gminny Ośrodek Kultury w Świętajnie przedstawił inicjatywę „Kultura jako platforma integracji społecznej”, ukazując, jak poprzez różnorodne działania kulturalne możliwe jest budowanie więzi międzyludzkich i wspieranie współpracy wewnątrz społeczności. Taki charakter miały inicjatywy, między innymi „Piknik MAMAMIJA” czy wielowymiarowe działanie pt. „Co kryją jeruckie lasy?”

Gminny Ośrodek Kultury „Promyk” w Bystrej docenił metodę małych kroków. „Twórz z nami kulturę, czyli małymi krokami ku dużym zmianom.” Inicjatywy lokalne były ściśle połączone z diagnozą, która pokazała, że brakuje działań dla pracujących dorosłych. Bieruński Ośrodek Kultury wziął udział w dwóch edycjach Programu Dom Kultury +. Joanna Lorenc podzieliła się cennymi doświadczeniami z realizacji zadań kulturalnych w zmieniających się warunkach społecznych i sanitarnych. Refleksje z pierwszej edycji skoncentrowane były wokół konieczności adaptacji działań do wyzwań wynikających z pandemii COVID-19 oraz jej długofalowych skutków. W obliczu ograniczeń społecznych i sanitarnych, ośrodek wdrożył elastyczne strategie, umożliwiające realizację misji kulturalnej w formie zdalnej i hybrydowej. To pozwoliło na zachowanie ciągłości działalności oraz dotarcie do szerszego grona odbiorców, którzy korzystali z oferty w bezpiecznych warunkach domowych. Zadania zrealizowane w drugiej edycji programu osadzone były w nowej rzeczywistości postpandemicznej, która umożliwiła powrót do form bezpośredniego kontaktu społecznego. Jednym z kluczowych przykładów tego podejścia była inicjatywa „Zośka! Chodź na plac, pole, przez dwór”. Zakładała odtworzenie dawnych zabaw zespołowych. Projekt ten miał na celu integrację lokalnej społeczności poprzez bezpośredni udział w aktywnościach na świeżym powietrzu, a także nawiązywał do tradycji regionalnych, promując wartości wspólnotowe.

Prezentacja „Wszystko, co chcieliśmy wiedzieć o Ligocie i nie baliśmy się zapytać” Miejskiego Domu Kultury w Ligocie otworzyła przestrzeń głębszych refleksji na temat wyzwań i trudności w realizacji Programu DK+ inicjatywy lokalne. Przede wszystkim tytuł okazał się przewrotny. Pracownicy bali się zapytać, bali się efektów diagnozy. Zmierzyli się z tym, że obszar do zdiagnozowania jest „za dużym ciastkiem”. Ich zdaniem wszystko działo się za szybko. Zabrakło czasu na jakość w komunikacji. Szkolenia były za późno i ciężko było wdrożyć wiedzę i umiejętności ze szkoleń w życie. Pojawiła się rekomendacja dla operatora programu, by nieco przyspieszyć (o miesiąc) realizację warsztatów, co pozwoliłoby stworzyć fundament dla działań i wdrożenia nowych umiejętności. Uczestnictwo w Programie DK + traktują jako „początek drogi, zaledwie zarysowany horyzont”.

Podczas konwentu szczególną uwagę przyciągnął wykład inspiracyjny połączony z elementami warsztatowymi zatytułowany „Zrównoważony rozwój w strategiach Domu Kultury”, prowadzony przez Tomasza Ignalskiego. Prelegent podkreślił kluczowe znaczenie długofalowego planowania działań kulturalnych, uwzględniającego zarówno potrzeby społeczności, jak i wyzwania związane z ochroną środowiska. Zadał pytanie: „Czy posiadamy jasno zdefiniowaną strategię, czy raczej działamy reaktywnie, ze skłonnością do improwizacji?” W  interaktywnej formie zabawowej uczestnicy mieli okazję zapoznać się z założeniami celów zrównoważonego rozwoju. Choć żaden z siedemnastu globalnych celów zrównoważonego rozwoju nie odnosi się bezpośrednio do kultury, wiele z nich znajduje swoje odniesienie do założeń Programu Dom Kultury +. Zrównoważony rozwój w kontekście kultury i sztuki jest organicznie powiązany z ich fundamentalnym charakterem, bowiem zarówno kultura, jak i sztuka odwołują się do wartości. Wprowadzanie zasad zrównoważonego rozwoju w sferze kulturalnej staje się możliwe, gdy odchodzi się od paradygmatu zysku na rzecz dbałości o dobrostan społeczny. Na tej płaszczyźnie pojawia się przestrzeń dla implementacji zrównoważonego zarządzania opartego na takich wartościach jak szacunek, empatia i wzajemne zaufanie.

Edukacja i Diagnoza

Ważnym punktem programu była również prezentacja Sylwii Świerczyńskiej oraz Agnieszki Rapir z Ośrodka Postaw Twórczych Zamek, które omówiły kwestie związane z edukacją kulturalną i artystyczną. Prelegentki skupiły się na poszukiwaniu wspólnego mianownika pomiędzy tymi dwoma obszarami, wskazując na ich synergiczny potencjał w kreowaniu świadomego uczestnictwa w kulturze.

Podczas wystąpienia Magdaleny  Kelnerowskiej i Rafała Stasiaka na temat rozwoju Łaskiego Domu Kultury, uczestnicy mieli okazję zapoznać się z historią Kolumny – specyficznej dzielnicy Łasku, która w latach sześćdziesiątych XX wieku była popularnym terenem wypoczynkowym, zaprojektowanym zgodnie z koncepcją miasta-ogrodu. W kolejnych dekadach mieszkańcy Kolumny coraz częściej zgłaszali poczucie marginalizacji i zaniedbania ze strony władz miejskich, szczególnie po tym, jak dzielnica zaczęła pełnić rolę miejsca przesiedleń osób sprawiających problemy w Łasku. Powstała tu specyficzna struktura społeczna, oparta na tzw. „drewniakach”, do których przesiedlano ludzi. Łaski Dom Kultury, w ramach Programu Domy Kultury +, zainicjował działania oparte na diagnozie społecznej, by odpowiedzieć na lokalne wyzwania i potrzeby Kolumny. W ostatnich latach miejsce to zaczęło się rozwijać jako tzw. „sypialnia” Łodzi, przyciągając nowych mieszkańców. Ważnym punktem rozwoju Kolumny było powstanie w 1993 roku liceum, zarządzanego przez samorząd gminny oraz przyległego do szkoły małego domu kultury, który niedawno został włączony w struktury Łaskiego Domu Kultury. Magdalena Kelnerowska i Rafał Stasiak skoncentrowali się na badaniu relacji tożsamościowych między mieszkańcami Łasku a Kolumny, dążąc do zrozumienia sensu i motywacji działań kulturalnych. Ich celem jest odkrycie głębszej prawdy o tej społeczności, co pozwoliłoby na wzmocnienie i uzasadnienie podejmowanych działań w kontekście kulturowym i społecznym. Wierzą, że mają możliwość realnego wpływu na zmianę perspektywy mieszkańców i kształtowanie ich przyszłości. Zamiast traktować diagnozę jako statyczny dokument, prelegenci przyjęli podejście dynamiczne, w którym diagnoza stanowi punkt wyjścia do ciągłej dyskusji i refleksji nad potrzebami społeczności.

Debata i Warsztaty

W ramach debaty „Zmiany czy adaptacja? Kulturalna rzeczywistość po udziale w DK+”, moderowanej przez Pawła Kamińskiego, uczestnicy dyskutowali o przyszłości Programu DK + w kontekście zmieniających się oczekiwań społecznych i wyzwań związanych z rozwojem technologicznym. Bogdan Skrzypczak mówił o zysku z DK +, którym jest zjawisko nasycenia domów kultury animacyjnością, „animacyjnym DNA”, dla których nie są zagrożeniem zmiany kadrowe, zmiany dyrektorów. Jedna z refleksji dotyczyła innych programów Narodowego Centrum Kultury, które inspirują do zmieniania kulturalnej rzeczywistości. W dyskusji padły pytania: Kto jest czynnikiem zmiany? Dyrektor, animator? Czy jest pamięć instytucjonalna, która pozwala zachować ciągłość wartości wypracowywanych w programach? Padła rekomendacja dotycząca systemowego wzmacniania liderów zmiany, na którą przyszła riposta, że to nie w instytucji ma być zmiana, ale w społeczności lokalnej.

Podsumowanie

Konwent okazał się cennym forum wymiany wiedzy i doświadczeń, ukazując, że domy kultury mogą pełnić kluczową rolę w budowaniu kapitału społecznego, a także w kreowaniu przestrzeni dialogu i integracji na poziomie lokalnym.

.