Zaczęło się w Radowie Małym
„5P zaowocowało w wielu szkołach. Dawało impuls do rozpoczęcia dyskusji o tym, co naprawdę jest ważne. Nauczyciele, rodzice i uczniowie po prostu szczerze rozmawiali o swojej pracy i swoich potrzebach. Wiosna Edukacji pokazała, że nawet w najbardziej trudnych przypadkach można osiągnąć sukcesy, jeśli stworzy się odpowiednie warunki do zmiany.” (źródło: Ewa Radanowicz „W szkole wcale nie chodzi o szkołę”)
6 kwietnia 2024 roku polski świat edukacji spotkał się na wyjątkowej konferencji naukowej „Kultura Innowacji w Edukacji. Zmiana edukacyjna, która ma znaczenie. Z doświadczeń Wiosny Edukacji”. Wydarzenie odbyło się na Wydziale Pedagogiki Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy pod honorowym patronatem JM Rektora Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, prof. dr hab. Jacka Woźnego oraz Dziekana Wydziału Pedagogiki Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, prof. dr hab. Heleny Ostrowickiej. Nad całością czuwał komitet naukowy pod kierunkiem prof. dr hab. Ewy Filipiak. Konferencja zgromadziła ekspertów, badaczy oraz praktyków z całej Polski, gotowych wspólnie eksplorować dynamikę zmian w edukacji zapoczątkowanych przez Ewę Radanowicz w szkole w Radowie Małym – wiosce w województwie zachodniopomorskim (strona szkoły: https://zsp-radowo-male.szkolnastrona.pl/index.php). Autorska koncepcja Radanowicz dała podwaliny pod Ruch Wiosny Edukacji. Innowacje przetestowane i sprawdzone w Radowie Małym są inspiracją dla rozwiązań wdrażanych w innych szkołach, które dołączają do ruchu, by wspólnie z Ewą szukać pomysłów na zmianę odpowiadającą potrzebom uczniów, nauczycieli, społeczności.
Od teorii do praktyki
Część pt. „Kategorie pulsujące w przestrzeni zmiany – innowacji – istotne dla zrozumienia działalności Wiosny Edukacji” otworzyła prof. Ewa Filipiak wykładem pt. „Budowanie sieci kultury uczenia się opartego na współkonstruowaniu. Ramy teoretyczne. Kategorie. Rozwiązania”. Prof. Filipiak mówiła o konieczności przemiany kultury organizacyjnej w szkołach w oparciu o wspólnoty wszystkich nauczycieli, uczących się razem i angażujących w rozwiązywanie problemów. Podkreślała rolę kulturowej współwzajemności wspierającej w dzieciach świadomość tego, CO robią, JAK robią i DLACZEGO (za J.S. Brunerem, 2006) .
Następnie głos zabrali badacze, którzy podzielili się swoimi spostrzeżeniami i wynikami analiz na temat działań reformacyjnych w odniesieniu do edukacji. Prof. UZ dr hab. Inetta Nowosad wzbogaciła tę część o perspektywę zmiany systemowej i społecznej. W wykładzie pt. „Systemowy obraz zmiany edukacyjnej” przedstawiła studium przypadku – historię wielowymiarowego systemowego procesu reformy edukacyjnej w Singapurze, która koncentrowała się na kilku kluczowych obszarach, takich jak:
1. Orientacja na umiejętności przyszłości poprzez skupienie się na rozwijaniu kompetencji potrzebnych w dynamicznym świecie pracy, takich jak kreatywność, krytyczne myślenie i komunikowanie się.
2. Intensyfikowanie wysiłków w kierunku promowania osiągnięć nauki, technologii, inżynierii i matematyki (STEM), aby zapewnić umiejętności do pracy w gospodarce opartej na wiedzy.
2. Rozwój nauczycieli poprzez programy szkoleniowe i budowanie ścieżek liderskich dla kadr edukacji.
3.Indywidualizacja nauczania – szerokie wsparcie dla każdego ucznia.
4.Zwiększona autonomia szkół w podejmowaniu decyzji dotyczących nauczania i zarządzania, co umożliwiło lepsze dostosowanie programów nauczania do potrzeb lokalnych społeczności.
5.Wsparcie systemów rodzinnych.
System edukacyjny Singapuru będący efektem tych reform został uznany za jeden z najbardziej efektywnych na świecie.
W prelekcji „Ta szkoła się rusza! Placówka szkolna w ujęciu teorii światów społecznych” prof. APS dr hab. Danuta Uryga i dr Marta Wiatr zaprezentowały wyniki badań etnograficznych przeprowadzonych przez siebie w ww. szkole w Radowie, które opierały się głównie na technikach, takich jak obserwacja uczestnicząca, wywiady z uczniami, nauczycielami i pracownikami administracyjnymi oraz analiza dokumentów szkolnych. Ważnym elementem było także wykorzystanie teorii światów społecznych do interpretacji zebranych danych. Wyniki badań pokazały, że szkoła w Radowie jest dynamicznym miejscem, które nieustannie się zmienia i adaptuje do różnorodnych sytuacji społecznych. Analiza przy użyciu teorii światów społecznych pozwoliła zidentyfikować różne sfery życia szkolnego oraz wskazać, jakie procesy społeczne zachodzą w każdej
z tych sfer, jaka jest dynamika zmian i co wpływa na ich trwałość.
Badaczki wskazały na potrzebę uwzględnienia kontekstu społecznego w analizach procesów zmian w szkołąch. Udowodniły, że uwzględnienie kontekstu społecznego w rozwoju placówki pozwala na lepsze zrozumienie interakcji między uczniami, nauczycielami i innymi członkami społeczności szkolnej, co może mieć istotne konsekwencje dla praktyki pedagogicznej i organizacyjnej.
W części „Zmiana edukacyjna, która ma znaczenie – z doświadczeń Wiosny Edukacji –
uczestnicy konferencji mieli możliwość wysłuchać Ewy Radanowicz i przenieść się do jej żywej historii o rewolucji edukacyjnej, o tym jak szkoła publiczna w Radowie Małym – niewielkiej miejscowości województwa zachodniopomorskiego zmieniła i zmienia standardy nauczania w innych miejscowościach. W szkole w Radowie zrodziła się rewolucja w edukacji, a architektką tego przełomu jest właśnie wspomniana Ewa Radanowicz. Jej książka „W szkole wcale nie chodzi o szkołę” stała się manifestem zmiany, który przyciąga uwagę pedagogów z całej Polski. Klucz niekonwencjonalnego nauczania w Radowie stanowiło wykorzystanie różnorodnych innowacyjnych metod i technik, które angażowały uczniów w aktywną interakcję społeczną. Ewa Radanowicz odważyła się przestać uczyć w sposób skostniały. Używane przez nią narzędzia sprzyjały aktywnemu uczestnictwu uczniów w procesie edukacyjnym. Dołączyli do niej inni zmotywowani nauczyciele. Radanowicz udowadnia, że można wiele zrobić w szkole, nie uzależniając się od centralnie narzucanych reform. Jej podejście skupia się na rozwijaniu indywidualnych zdolności uczniów, zamiast na nacisku na egzaminy i oceny. Dzięki temu, uczniowie czują się docenieni i motywowani do samodoskonalenia. Wzrasta ich wewnętrzna motywacja i poczucie sprawczości.
Sukces Szkoły Podstawowej w Radowie Małym pokazuje, że zmiana w edukacji nie musi być narzucana odgórnie. To lokalne inicjatywy i zaangażowanie inspirujących liderów, takich jak Radanowicz, mogą przynieść prawdziwą rewolucję w nauczaniu. Warto sięgnąć po tę książkę i odwiedzić placówkę, aby przekonać się, że lepsza edukacja jest możliwa dzięki pasji i zaangażowaniu nauczycieli oraz uczniów.
Z doświadczeń „eduzmieniaczek”
Panel zatytułowany „Wokół 7 P” zgromadził pasjonatki edukacji, otwartej kultury organizacyjnej i wartości humanistycznych. Podczas spotkania każda z prelegentek skupiła się na jednym z siedmiu aspektów rozwoju w edukacji, wnosząc bogactwo własnych inspirujących doświadczeń.
„P jak przestrzeń” – ten punkt programu należał do Joanny Szymańskiej i Doroty Gorzejewskiej. Opowiedziały o zarządzanej przez nie szkole średniej, skupiając się na znaczeniu oddawania odpowiedzialności, a także roli otwartej, kreatywnej przestrzeni architektonicznej dla rozwoju jednostki oraz tworzenia inspirującego środowiska nauki i pracy.
W części „P jak pasja” prowadzonej przez Renatę Idzik uczestnicy mieli okazję zgłębić temat pasji jako silnego motywatora w procesie uczenia się i rozwoju osobistego. Idzik podkreśliła, jak istotne jest odkrywanie i kultywowanie zainteresowań w życiu każdego człowieka, a także budowanie relacji jako fundamentu kultury organizacyjnej.
Dorota Kujawa-Weinke w „P jak perspektywa” podzieliła się swoją historią o poszukiwaniu własnej drogi i sensu. Skoncentrowała się na istotnej roli otwartej i wielokulturowej perspektywy dla rozwoju oraz budowania harmonijnych relacji międzyludzkich.
Wątek „P jak pewność” został omówiony przez Katarzynę Dacy-Ignatiuk. Jej prezentacja skłaniała do refleksji nad budowaniem pewności siebie oraz umiejętnością radzenia sobie z wątpliwościami i wyzwaniami w życiu.
W części „P jak poszukiwania”, prowadzonej przez Agnieszkę Penkalę, uczestnicy konferencji mieli okazję zanurzyć się w tematyce ciągłego rozwoju i poszukiwania nowych ścieżek poznawczych oraz osobistych.
„P jak pytania” to kolejny istotny aspekt, który został omówiony przez trzy prelegentki: Ewelinę Brzóską, Anetę Radzik oraz Izabelę Bembenek-Kloc. Ich prezentacja skupiała się na roli kreatywnego podejścia do zadawania pytań w procesie uczenia się oraz odkrywania nowych perspektyw i możliwości.
Ostatnim, ale nie mniej istotnym punktem programu było „P jak prawda”, prowadzone przez Martę Traczkowską. Jej prezentacja skłaniała do refleksji nad znaczeniem autentyczności w relacjach międzyludzkich oraz w procesie uczenia się i rozwoju osobistego.
Podsumowując, „Wokół 7 P” służyło wymianie wiedzy i doświadczeń, ale także było inspiracją do refleksji nad wartościami humanistycznymi, relacjami międzyludzkimi oraz kulturą przyjazną uczeniu się.
Drugą część dnia wypełniły fascynujące narracje „Opowiem Wam pewną historię…” prezentowane przez „Eduzmieniaczki”: Justynę Orszulak, Karolinę Domagalską, Izabelę Jaskólską, Monikę Rokicką, Bernadetę Raś, Agnieszkę Putę, Magdalenę Krajewską, Beatę Gwizdałę. Prelegentki dzieliły się swoimi historiami i doświadczeniami z procesu zmiany edukacyjnej. Opowieść Justyny Orszulak, zatytułowana „Efekt motyla”, poruszyła mnie głęboko. Podobnie jak autorka, ja również dostrzegam, że nasze drobne działania mają wpływ na wielkie zmiany. Wierzę w moc małych aktywności, które mogą przyczynić się do pozytywnych transformacji na większą skalę.
Z myślą o przyszłości – inspiracje dla edukacji
Konferencję zamknęły bloki inspiracyjne. Między innymi:
– „Innowacyjne projektowanie warunków uczenia się” moderowany przez dr Martę Wiatr i dr Marikę Przybylską. W tej między innymi części Anita Kocunik opowiadała o Laboratoriach przyszłości. Kinga Willim inspirowała do kreatywnego pisania, a Magdalena Stanisławska zachęcała do rozwijania twórczości literackiej uczniów. Marta Siwak podkreślała wartość różnorodności i wielką moc integracji!
– „Wiosna (Edukacji) w codzienności szkolnej i akademickiej” pod kierunkiem prof. dr hab. Ewy Filipiak oraz dr Danuty Urygi. Justyna Bober opowiedziała, czym jest Wiosna Edukacji. Kamila Tkaczyk-Struk w wystąpieniu „Ucząc dziś, opowiadamy jutro” odwoływała się do działań edukacyjnych prowadzonych wspólnie z Justyną Wamke. Sygnalizowała konieczność uczenia dla przyszłości. Słuchacze mogli także zapoznać się z doświadczeniami Martyny Tarnowskaiej („Wiosna we fraku?”). Marta Kondracka-Szala opowiedziała o „Wiośnie w edukacji przyszłych nauczycielek i nauczycieli”. Dorota Dębosz-Zalewska ze Szkoły w chmurze (Alternatywa czy konieczność? Refleksja nad wyborem edukacji domowej, czyli odkrywanie własnych potencjałów w domowym zaciszu) przybliżyła nowoczesny model nauczania umożliwiający dużą indywidualizację, dostosowanie tempa pracy do potrzeb uczniów oraz dostęp do edukacji z dowolnego miejsca i o dowolnej porze.
– Sesję: „Lider i wspierająca kultura organizacyjna, a autentyczna zmiana edukacyjna”
moderowały dr Małgorzata Karwasz oraz dr Magdalena Kolber. Anna Jurewicz podzieliła się własną historią i podkreślała znaczenie modelowania i pracy na zasobach. Część zatytułowana „O kulturze autentyczności i empatii, czyli dlaczego warto wprowadzać założenia Porozumienia bez Przemocy w organizacjach” należała do mnie. Omówiłam założenia PbP, potencjalne korzyści i własne doświadczenia w tym zakresie jako osoby zarządzającej, nauczycielki i animatorki zmiany działającej w społeczności lokalnej. Opowiedziałam o roli edukacji na temat emocji i wpływie pogłębiania świadomości na ten temat na efektywność organizacji, a także o roli empatii dla współpracy i równowagi w życiu każdego człowieka i kulturze organizacyjnej. Podzieliłam się moim pomysłem na pierwszy krok, by odkrywać zasoby organizacji w tym kierunku i pracować na nich dla dalszego rozwoju. Tym krokiem jest otwartość na to, że jesteśmy zasobni w możliwości i potencjały, by przy sobie się rozwijać. Dr Anna Sarbiewska w wystąpieniu „Dyfuzja innowacji jako problem. Doświadczenia praktyczne a koncepcje” podzieliła się doświadczeniami z wdrażania innowacji. Podkreślała, że aktualne przepisy prawa oświatowego sprzyjają podejmowaniu działań innowacyjnych w codziennej praktyce nauczycielskiej. Ważnym zasobem jest chęć do podejmowania działań przez nauczycieli-innowatorów w szkołach. W jej ocenie nadal dużym ograniczeniem jest powolny proces kształtowania się świadomości odbiorców tych innowacji – pozostałych nauczycieli i dyrektorów. Jest przekonana, że ugruntowanie kultury innowacji w środowisku szkolnym wymaga umiejętnego komunikowania się członków społeczności szkolnej na różnych etapach realizowania innowacji. W jej ocenie na ten moment proces ten następuje zdecydowanie łatwiej w środowisku uczniów niż w środowisku nauczycieli. Podkreśliła, że konferencje takie jak ta w ramach „Wiosny Edukacji” mają ogromne znaczenie dla pobudzania świadomości środowiska nauczycielskiego i kadry kierowniczej. Konferencję zakończył panel dyskusyjny, w którym uczestniczyli zarówno wykładowcy, jak i moderatorzy. 
Wzmacniajmy zasoby, by ludzie chcieli brać odpowiedzialność
Kultura innowacji jest kluczowym czynnikiem napędzającym zmiany społeczne. Innowacyjne podejście do wszelkich procesów i otwartość na zmiany nie tylko zwiększa motywację i zaangażowanie w organizacjach, ale także przyczynia się do budowy otwartego, wspierającego się społeczeństwa. Zaangażowany lider, robiący przestrzeń na innowacje to podstawa globalnej transformacji w świecie. Z tym że …. liderzy to nie elitarna grupa. Każdy z nas może objąć rolę przywódcy, niezależnie od tego, jakie formalne miejsce zajmuje w organizacji. Lider to osoba gotowa inicjować nowe rzeczy w swoim otoczeniu i jednocześnie uznać i informować o tym, że nie musi sam wiedzieć wszystkiego, co stwarza przestrzeń dla współpracy. Lider to nie ktoś, kto dzieli pracę i mówi ludziom, co mają robić. On/Ona sprawia, że ludzie czują, że są ważni i chcą działać.Widzi ludzi hojnie i w perspektywie wykraczającej poza role, które pełnią. Lider odważa się poruszać istotne, ale i niekomfortowe tematy. Dba o harmonię: o relacje i efektywność. Najpierw buduje relacje, by były fundamentem dla efektywności. Jest świadomy roli emocji i widzi je jako ważne źródło informacji o współpracy. Słucha, co dla każdego jest ważne i poszerza perspektywę. Robi przestrzeń na wypowiadanie swojego zdania z troską o bezpieczeństwo każdego. Zadaje pytania, które pomagają zrozumieć innych, wzajemnie widzieć talenty oraz wspierają współodpowiedzialność. Zachęca do proszenia o to, czego ludzie potrzebują i sam o to odważnie prosi. Szuka rozwiązań, które w jak najszerszym zakresie uwzględniają potrzeby organizacji i indywidualne potrzeby pracowników. Dla mnie najważniejszym zadaniem lidera jest budowanie zaufania, wzmacnianie sprawczości i dzielenie się odpowiedzialnością.
Jestem pełna podziwu dla organizatorów konferencji. Serdecznie gratuluje organizatorom i prelegentom. Dziękuję za zaproszenie.
Zdjęcia: archiwum własne, Justyna Orszulak, Ewa Radanowicz, Anna Sarbiewska, Renata Idzik
Cudowne spotkanie podczas Konferencji na UKW w Bydgoszczy. Dziękuję za możliwość wymiany myśli na temat szeroko pojętej edukacji. Dzielmy się innowacjami i krzewmy wiedzę o Kulturze Innowacji w Edukacji 🙂
Pozdrawiam Ciebie Lidio serdecznie z edukacyjnego szlaku
Ania Sarbiewska